لک پوستی یا هایپرپیگمانتاسیون

لک پوستی یا هایپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) یک بیماری شایع و معمولا بی ضرر است که در آن لکه های پوست تیره تر از پوست طبیعی اطراف می شوند. “Hyper” به معنای بیشتر و “Pigment” به معنای رنگ است.

این تیره شدن زمانی اتفاق می افتد که ملانین اضافی، رنگدانه قهوه ای که رنگ طبیعی پوست را تولید می کند، در پوست رسوب کند. هایپرپیگمانتاسیون می تواند رنگ پوست افراد از هر نژادی را تحت تاثیر قرار دهد.

این نواحی دارای لک پوستی دردناک یا خارش ندارند و می توانند فقط در یک ناحیه از بدن یا در سراسر بدن ایجاد شوند.

انواع لک پوستی

هایپرپیگمانتاسیون در پوست های رنگی بسیار رایج است، زیرا رنگ پوست های تیره از قبل دارای محتوای ملانین بالاتری هستند. سوختگی، کبودی، آکنه، بثورات پوستی یا آسیب های دیگر به پوست می تواند باعث تولید ملانین بیشتر و ایجاد لکه های تیره شود.

انواع هایپرپیگمانتاسیون عبارت اند از:

• لکه های پیری که لکه های “کبدی یا خورشیدی” نیز نامیده می شوند
• ملاسما که به آن کلواسما یا “ماسک بارداری” نیز می گویند
• هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب

برخی داروها و برخی شرایط سلامتی نیز می توانند منجر به هایپرپیگمانتاسیون شوند.

هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (یا به اختصار PIH) نوعی از لک پوستی است که عمدتاً از طریق روش بازسازی پوست پس از التهاب ایجاد می شود. این دسته از لک ها می تواند صورت و بدن، به طور معمول به ویژه مناطق در معرض اشعه ماوراء بنفش را تحت تاثیر قرار دهد و به صورت لکه های مسطح بیش از حد رنگی ظاهر می شود. این رنگ ها بسته به رنگ پوست و عمق رنگ پررنگ از صورتی تا قرمز، قهوه ای یا سیاه متغیر هستند.

مردان و زنان به یک اندازه مستعد ابتلا هستند و همه انواع پوست ممکن است به هیپرپیگمانتاسیون پس از التهابی مبتلا شوند، اگر چه در رنگ های تیره تر پوست شایع تر است.

علت اصلی PIH افزایش تولید ملانین است. ملانین رنگدانه ای است که رنگ پوست افراد را مشخص می کند و افزایش ملانین از طریق بازسازی پوست پس از التهاب یا آسیب ایجاد می شود. هرچه التهاب بیشتر باشد، ناحیه تغییر رنگ هم از نظر اندازه و هم از نظر رنگ برجسته‌ تر می‌ شود.

PIH اغلب افراد مبتلا به آکنه را تحت تاثیر قرار می دهد (که به عنوان علامت پس از آکنه نیز شناخته می شود).

در مورد آکنه، لک باعث تحریک ملانوسیت ها – سلول های تولید کننده ملانین – می شود تا ملانوزوم های بیش از حد (گرانول های رنگدانه) را آزاد کنند. دانه های بیش از حد رنگدانه ، ناحیه ای را که قبلاً تحت فشار قرار گرفته بود، تیره و تغییر رنگ می دهد. هنگامی که لکه های اولیه از بین رفت، لکه های رنگ پررنگ، به اصطلاح علائم پس از آکنه، می توانند باقی بمانند.

قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند علائم را تشدید کند، لکه های آسیب دیده را تیره کند و مدت زمان محو شدن آن ها را طولانی تر کند.

عوامل خطر ایجاد یا گسترش لک پوستی چیست؟

نواحی تیره روی پوست از علائم اصلی هایپرپیگمانتاسیون هستند. لک ها می توانند از نظر اندازه متفاوت باشند و در هر نقطه از بدن ایجاد شوند.

بزرگترین عوامل خطر برای هیپرپیگمانتاسیون، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و التهاب است، زیرا هر دو موقعیت می توانند تولید ملانین را افزایش دهند. هر چه بیشتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید، خطر افزایش رنگدانه های پوست بیشتر می شود.

بسته به نوع اختلال، سایر عوامل خطر برای لکه های پوستی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی یا بارداری، همانطور که در ملاسما دیده می شود.
• نوع پوست: پوست تیره تر، که بیشتر مستعد تغییرات رنگدانه است.
• دارو هایی که حساسیت شما را به نور خورشید افزایش می دهند.
• ضربه به پوست، مانند زخم یا آسیب سوختگی سطحی.

لک پوستی چگونه درمان می شود؟

بسته به دلایل هیپرپیگمانتاسیون، نحوه درمان لک های پوستی می تواند متفاوت باشد:

• با دور ماندن از نور خورشید، استفاده از کرم های ضد آفتاب و پوشیدن لباس های محافظ از آسیب های ناشی از نور خورشید جلوگیری کنید.
• قطع هر دارویی که ممکن است باعث ایجاد لک های پوستی شود. (البته توجه داشته بشید که قطع هر نوع دارویی باید حتما زیر نظر پزشک انجام گردد.)
• مصرف ویتامین ها
• مراقبت‌ های پوستی یا درمان موضعی با نسخه یا بدون نسخه (کرم‌ ها یا پماد هایی که روی پوستتان می‌ زنید)

که این مراقبت های پوستی شامل موارد زیر است:

• اسید آزلائیک
• کورتیکواستروئید ها
• اسید گلیکولیک (آلفا هیدروکسی اسید)
• هیدروکینون
• کوجیک اسید، یک ماده شیمیایی که می تواند میزان ملانین تولیدی بدن را کاهش دهد.
• اسید سالیسیلیک، یک اسید β-هیدروکسی طبیعی از پوست درخت بید است.
• ترتینوئین
• ویتامین C
• ویتامین B3 (نیاسینامید)

درمان های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لایه برداری شیمیایی
• لایه برداری پوست با لیزر
• لیزر ضایعات رنگدانه ای

هیدروکینون

هیدروکینون موضعی به عنوان استاندارد طلایی برای درمان هایپرپیگمانتاسیون صورت در نظر گرفته می شود. هیدروکینون یک عامل سفیدکننده است که با محدود کردن تولید ملانین در پوست عمل می‌کند. مطالعات مطرح کرده‌ اند که در غلظت‌ های خاص، هیدروکینون می‌ تواند باعث تخریب ملانوسیت و تخریب ملانوزوم‌ ها شود. رایج ترین غلظت ها برای تک درمانی هیدروکینون 2-4٪ است که 4٪ دارای قوی ترین شواهد برای استفاده در ملاسما هستند.

رتینوئید ها

رتینوئید ها یکی دیگر از درمان های موضعی برای اختلالات رنگدانه ای هستند که هم در ترکیب با سایر عوامل و هم به عنوان تک درمانی موثر هستند. این ترکیبات از نظر ساختاری و عملکردی مشابه ویتامین A هستند. آن ها با تعدیل تکثیر سلولی و از طریق خواص ضد التهابی در روشن شدن پوست موثر هستند. رایج ترین رتینوئید های تجویز شده ترتینوئین، تازاروتن و آداپالن هستند. برای داشتن اطلاعات بیشتر درباره رتینوئید ها می توانید به مقاله ” رتینوئید چیست و با پوست چه می کند؟ ” مراجعه کنید.

اسید کوجیک

اسید کوجیک (KJA) یک متابولیت طبیعی است که توسط گونه های مختلف قارچ تولید می شود. این یک عامل از بین برنده پیگمنت موثر است. اسید کوجیک عمدتاً در افراد مبتلا به ملاسما و نه PIH مورد مطالعه قرار گرفته است.

لایه برداری شیمیایی

لایه برداری شیمیایی با کنترل آسیب های وارد شده به لایه های مختلف پوست عمل می کند. هنگام تجویز این ترکیبات لایه بردار باید احتیاط کرد و قبل از شروع درمان باید شرح حال کاملی گرفته شود. عوارض جانبی لایه برداری شیمیایی متغیر است، از اثرات گذرا خفیف، مانند سوزش و تحریک پوست گرفته، تا عوارض جانبی جدی تر مانند زخم، عفونت و جابجایی رنگدانه های ناخواسته. هنگام استفاده از لایه برداری شیمیایی، مطالعات نشان داده اند که محافظت از نور و استفاده از هیدروکینون قبل از انجام لایه برداری شیمیایی می تواند بروز PIH را کاهش دهد.

اسید گلیکولیک

گلیکولیک اسید یک آلفا هیدروکسی آمید طبیعی از نیشکر است. غلظت های درمان بسته به عمق لایه برداری مورد نیاز از 20٪ تا 70٪ متغیر است. استفاده از گلیکولیک اسید به طور کلی به عنوان لایه‌ برداری شیمیایی طلایی استاندارد برای درمان ملاسما در نظر گرفته می‌ شود و همچنین می‌ تواند چین و چروک‌ های ظریف و پوست آسیب‌ دیده از نور خورشید را بهبود بخشد.

لیزر و نور درمانی

این درمان می تواند به بهبود رنگ ناهموار پوست کمک کند. برای افراد مهم است که پس از لیزر درمانی، در برابر آفتاب با استفاده از کرم های ضد آفتاب از پوست خود مراقبت کنند و درمان تجویزی برای هایپرپیگمانتاسیون خود را استفاده نمایند. برخی از عوارض جانبی موقت، مانند تیره شدن کوتاه مدت لکه های پیری یا تغییر رنگ دیگر، ممکن است قبل از ظاهر شدن نتایج رخ دهند.
بسته به علت هایپرپیگمانتاسیون و شدت آن، برخی از گزینه های درمانی ممکن است بین سه ماه تا یک سال طول بکشد تا نتایج را نشان دهند.

سخن پایانی

هایپرپیگمانتاسیون یک بیماری مادام العمر است. درمان ها می توانند به از بین بردن برخی از لکه های تیره و کاهش برخی دیگر کمک کنند. اما ممکن است چند ماه یا یک سال طول بکشد تا این اتفاق بیوفتد. و در طی این زمان ممکن است لکه های دیگر ظاهر شوند، به خصوص اگر از آسیب های خورشید محافظت نکنید. بنابراین بسیار مهم است که از پوست خود در برابر اشعه مضر خورشید محافظت نمایید.

منابع:

Postinflammatory Hyperpigmentation – PMC (nih.gov)

KoreaMed Synapse

Dermatology: how to manage facial hyperpigmentation in skin of colour – PMC (nih.gov)

Hyperpigmentation: What Causes Skin to Darken? (healthline.com)